Cafodd Dyfrbont a Chamlas Pontcysyllte ei nodi fel Safle Treftadaeth y Byd yn 2009, a ‘campwaith o arloesedd creadigol’. Mae dealltwriaeth arloesol Thomas Telford o safle daearyddol anodd, gan ddefnyddio datrysiadau peirianyddol beiddgar, wedi bod yn ysbrydoliaeth ar gyfer prosiectau eraill dros y byd ers y bedwaredd ganrif ar bymtheg.
Y Gamlas
The Metamorphosis of the Ellesmere Canal
(Richard Dean)
Stori gymhleth am sut y daeth camlas a fwriadwyd i gysylltu Amwythig â Chaer drwy Riwabon y gamlas a welwn heddiw [Cylchgrawn Cymdeithas Hanesyddol Rheilffyrdd a Chamlesi, Tachwedd 1985]
‘The Machine’; a boat lift mystery solved?
(Richard Dean)
Y lifft cwch arbrofol a adeiladwyd gan Exuperius Pickering ac Edward Rowland rhywle yn ardal Rhiwabon yn 1796 [Cylchgrawn Cymdeithas Hanesyddol Rheilffyrdd a Chamlesi, Rhagfyr 2007]
The Maintenance of Pontcysyllte Aqueduct
(Stephen Priestly)
Amlinelliad o hanes cynnal y dyfrbont rhwng 1805 a 2001 [Cylchgrawn Cymdeithas Hanesyddol Rheilffyrdd a Chamlesi, Tachwedd 2005]
Y Bobl
Thomas Telford and the Ellesmere Canal, 1793 – 1813
(Peter Brown)
Telford oedd Asiant Cyffredinol cwmni’r gamlas, sy’n cyfateb i Reolwr Cyffredinol; y peiriannydd ymgynghori oedd William Jessop [Cylchgrawn Cymdeithas Hanesyddol Rheilffyrdd a Chamlesi, Gorffennaf 2007]
Thomas Telford’s Shrewsbury Team
(Andrew Pattison)
John Simpson, a adeiladodd y gwaith cerrig yn Dyfrbontydd Dŵr Pontcysyllte a’r Waun, a William Hazledine, a ddarparodd y gwaith haearn [Cylchgrawn Cymdeithas Hanesyddol Rheilffyrdd a Chamlesi, Tachwedd 2007]
Death on the canal
(Peter Brown)
Detholiad o farwolaethau cysylltiedig â’r gamlas yn ardal Safle Treftadaeth y Byd yn y 19eg ganrif a dechrau’r 20fed ganrif [Dyfyniadau o gyfres o erthyglau a gyhoeddwyd yn ‘Cuttings’, cylchgrawn Cymdeithas Camlesi Undeb Shropshire, 2014 – 15]
Hanesion Teithwyr
The Commercial Power of Great Britain
(Charles Dupin)
Darnau sy’n ymwneud â’r gamlas a gymerwyd o arolwg Ffrancwr o beirianneg Brydeinig yn 1823/4 [cyhoeddwyd cyfieithiad Saesneg yn 1825]
Wild Wales
(George Burrow)
Darnau sy’n ymwneud â’r gamlas o atgofion Borrow [cyhoeddwyd yn 1862]